بنیانگدار ایران خودرو درگذشت؛ محمود خیامی که بود؟ - مجله کارنیکان

با تور لحظه اخرى عمان از سفری عالی برای کسب آرامش لذت ببرید و با شهرهای زیبای صلاله و مسقط آشنا شوید.

به گزارش خبرنگاران به نقل از تجارت نیوز، محمود خیامی، بنیانگدار ایران خودرو در 90 سالگی درگذشت. او روزهای پایانی عمر خود را در انگلیس زندگی می کرد.

محسن جلال پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران پس از این اتفاق در کانال تلگرامی خود نوشت: محمود آقا خیامی آرزو داشت پس از درگذشت، در بارگاه امام رضا دفنش کنند. خیلی پیگیری کرد و خیلی ها پیگیری کردند؛ اما نشد. متأسفانه با خبر شدم که ساعاتی پیش دار فانی را وداع گفته و به برادرش احمد آقا پیوسته است. دو برادر به اتفاق، کارخانه ایران ناسیونال (ایران خودرو) را در اوایل دهه 40 راه اندازی کردند و تا اوایل انقلاب در ایران ماندند اما پس از آن مهاجرت کردند. احمد آقا سال 1379 و در سن 77 سالگی درگذشت و محمود آقا نیز 90 سال از خدا عمر گرفت. محمود آقا که برادر کوچک تر احمدآقا بود، در سال های گذشته با بیماری آلزایمر دست و پنجه نرم می کرد اما نهادها و بنیادهای خیریه اش همچنان کار می کردند. به گمانم بیش از 100 مدرسه و هنرستان در روستاها و شهرهای کوچک خراسان ساخت. روحش شاد و یادش گرامی.

• محمود خیامی که بود؟

خیامی ها در 12 مهرماه 1341 با ده میلیون سرمایه، شرکت ایران ناسیونال که امروز ایران خودرو نام دارد را برای فراوری اتوبوسهای بین شهری تاسیس کردند، البته برادران خیامی در سال 1351 راه تجاری خود را از یکدیگر جدا کرده و ایران ناسیونال به محمود خیامی رسید.

آن طور که برترین ها نوشته، برادران خیامی قبل از انقلاب ده ها شرکت مختلف در صنایع سنگین ایجاد و خدمات بسیار زیادی را به توسعه صنعت در کشور کردند. بیمه آسیا، مبلیران، فروشگاه کوروش، کارخانه برجیستون، پیستون سازی ایران، ایدم تبریز و بانک صنعت و معدن از جمله بعضی نامهای آشنایی هستند که برادران خیامی پایه گذار آنها بوده اند.ایران ناسیونال در سال 1345 قرارداد فراوری پیکان را امضا کرده و تا سال 1353 شرکت به فروشی بالغ بر 91 میلیارد تومان رسید.

پس از انقلاب ایران ناسیونال مصادره شده و به ایران خودرو تغییر نام پیدا کرد. محمود خیامی هم به لندن رفت و کنندگی بنز را در لندن و 7 شهر دیگر در انگلستان و آمریکا به عهده گرفت.

• دوران کودکی خیامی ها

خودرونویس نیز این طور روایت کرده است: محمود خیامی، فرزند حاج سید علی اکبر خیامی بوده و اصالتاً مشهدی (طرقبه-جاغرق) است. پدر او کامیون دار بود. ارتش روسیه که در دوران جنگ جهانی اول مشهد را اشغال کرده بود، کامیون های او را مصادره و پس از پایان جنگ به روسیه منتقل کرد. علی اکبر خیامی از آن پس مکان توقف گاه کامیون ها را تبدیل به تعمیرگاه کامیون کرده به کسب و کار ادامه داد. محمود که در آن موقع شاگرد دبیرستان شاه رضا در مشهد بود بخاطر کمک به پدر به تحصیل شبانه در دبیرستان رازی ادامه داد. محمود و برادرش در سال 1328 به تهران رفته و در آنجا با دریافت مجوز اتوبوس سازی، اولین قدم را در راه خودروسازی برداشتند.

وی مدیر بنیاد خیامی بود که در سال 2000 میلادی توسط وی تأسیس شد. این بنیاد در کنار فعالیت های خیریه در زمینه های بهداشت، بچه ها و پناهندگان، فعالیت هایی را در زمینه گفتگوی بین ادیان را نیز در برنامه خود قرار داده است. خیامی در سال های اخیر صد و ده مدرسه به نام امام علی در روستاهای استان خراسان ساخته و هشت مجموعه بزرگ آموزشی نیز به نام ثامن الائمه در مشهد احداث کرده است. او همچنین ساخت هجده مجموعه کار و دانش را در استان خراسان به پایان رسانده که هجده میلیارد تومان هزینه دربرداشته است.

در سال 1345 قراردادی با شرکت روتس انگلیس به منظور فراوری پیکان، منعقد شد که یک سال بعد در 24 اردیبهشت 1346 کارخانه خودروسازی به نام ایران ناسیونال با سرمایه حدود 400 میلیون ریال تأسیس شد که شامل زمین، اعتبار بانکی، ماشین آلات نو و کهنه، که قادر به مونتاژ روزانه 10 دستگاه سواری و 7 دستگاه اتوبوس و کامیون بود.

زمانی که شرکت آنها با تشکیلات جدید و نام رسمی ایران ناسیونال در سال 1346 و با سرمایه 40 میلیون تومان ثبت شد، تنها می توانست روزانه 10 خودروی سبک و 7 خودروی سنگین (اتوبوس و کامیون بنز) فراوری کند. هفت سال بعد، ایران خودرو با افتخار اظهار داشت که سرمایه شرکت در همین مدت کوتاه، بیش از 12 برابر شده و ایران ناسیونال از نظر کیفیت و کمیت فراوری، در ردیف بزرگترین خودروسازان آسیا نهاده شده است. پس از آن، در سال 1352، ایران ناسیونال اظهار داشت که خودکفایی در فراوری قطعات یدکی را در راس برنامه هایش قرار داده است.

• پایه گذاری ایران خودرو

از سال 1346 تا 1357 پیکان در مدل های مختلف کار، لوکس، پیکان جوانان، استیشن و وانت و اتوبوس در مدل های اتوبوس 302 شهری، بیابانی و سوپرلوکس و مینی بوس و آمبولانس فراوری می شد. افزایش فراوری از سال 1346 آغاز و پایان در سال 1356 حدود 98000 دستگاه پیکان فراوری شد.در سال 1352 هدف و سیاست اصلی شرکت بر مبنای فراوری داخلی قطعات و خودکفائی مطرح شد، که در این راستا شرکت های بلبرینگ، پیستون و ایدم تبریز و شرکت رضای مشهد و ریخته گری تأسیس شد.در سال 1353 با افزایش قیمت نفت و درآمدهای ارزی، شرکت ایران ناسیونال به منظور حفظ بازار تصمیم به فراوری پژو گرفت و سهام شرکت نیز در همین سال وارد بورس شد و حدود 45 درصد از سهام شرکت به عموم واگذار شد.

در اواخر سال 1356 و اوایل سال 1357 با توجه به اینکه پیکان قدیمی شده بود، تعویض آن در دستور کار نهاده شد و بر همین اساس به منظور فراوری خودروی جدیدتری با پژو فرانسه مذاکراتی انجام گرفت که در نهایت منجر به عقد قرارداد فراوری پژو 305 شد. اما قبل از انجام کار و هم زمان با وقوع انقلاب اسلامی تمامی صنایع، ملی و در اختیار دولت نهاده شد. با وقوع انقلاب اسلامی به موجب بند الف قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران مصوب 16-4-1358 شورای انقلاب اسلامی، شرکت ایران ناسیونال به اعتبار نوع صنعت، زیر مجموعه سازمان صنایع ملی با مدیریت وزارت صنایع نهاده شد و ملی اعلام شد. این دوره هم زمان با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که از مهم ترین مسائل این دوره وجود مسائل ارزی و مالی از جمله نبود واردات، دشواری تهیه مواد اولیه از خارج، ضعف کیفیت و تحویل به موقع و فرسودگی دستگاه ها در ایران خودرو بود که تا سال 1361 همچنان ادامه داشت.

در همین سالها، حاج محمود خیامی با کمک گروهی دیگر از سرمایه داران ایران، بانک صنعت و معدن و فروشگاه های زنجیره ای کوروش را نیز بنیان نهاد. سال 1356، ایران ناسیونال اظهار داشت که می خواهد پیکان را از خط فراوریش خارج کند، با شرکت پژو وارد شراکت جهانی گردد و فراوریاتش را به کشورهای دیگر صادر کند. یکسال بعد، حاج محمود خیامی دستگیر شد، اموالش مصادره شد، همه دارایی ها، از جمله حساب های بانکی اش مسدود شد و خیلی محترمانه از کشور اخراج شد. او با ثروتی که از فروش مرسدس در آمریکا به دست آورد، آغاز به ساخت مدرسه در مناطق روستایی استان خود (خراسان) کرد و آنقدر به این کار ادامه داد تا به یکی از بزرگترین مدرسه سازان تاریخ کشور تبدیل شد.

او همچنین به واسطه روابط بسیار نزدیکی که با کمپانی مرسدس بنز داشت صاحب چندین کنندگی اتومبیل های مرسدس بنز در کشورهای انگلستان و ایالات متحده شده بود و از محل درآمد این کنندگی ها فعالیت های فرهنگی و خیریه متنوعی را انجام می داد. حتی بسکمک از کارگران قدیمی ایران خودرو بارها از ارسال کمک های او به خانواده کارگران نیازمند و بیمار ایران خودرو سخن به میان آورده اند. بخش دیگری از ثروت خیامی هم به خرید اشیای عتیقه ایرانی در حراجی های بین المللی اختصاص یافته و بالاخره او، اکنون یکی از کمک رسانان به برنامه های فرهنگی ایرانیان در خارج از کشور است.

از زنده یاد محمود خیامی وصیت نامه ای نیز به جای مانده است که در نوع خود جالب توجه به نظر می رسد. در این وصیت نامه آمده است: موصی یک ثلث از کل دارایی خود را از تاریخ زیر (دوم مهرماه 1345) لغایت سی سال کامل خورشیدی برای خود حبس نمود که حق مصرف آنرا عینا ندارد و فقط حق دارد از درآمد حاصله ثلث به نسبت یک پنجم خاندان آل عبا و یک پنجم خرج آموزش و تعلیم و توسعه مذهب شیعه اثنی عشری و سه پنجم به جامانده از درآمد ثلث را برای تعلیم و آموزش علمی و عملی و فنی و رسیدگی به کلیه امورات کارگران و فرزندان آنان که بی بضاعت باشند بنماید. پس از انقضای مدت ، کلیه ثلث را به منظور تشکیل موسسه فنی با کلیه وسایل لازمه قرار دهند و اقدام به تعلیم فنی کارگران بی بضاعت کنند ، کلیه امورات و مندرجات این وصیت تا زمان حیات وصی (آقای سید احمد خیامی) با معظم له و پس از فوت مشارالیه با فرزند ذکور و ارشد حی موصی خواهد بود که این وصیت به او نامه به آنها تفویض می گردد و موظفند که عین ثلث را همواره جاودان و برقرار کنند.