ماندگار شدن نقش زیرخاکی در بافت قالی های کاشمر - مجله کارنیکان

داستان چیست؟

عبدالله احراری، عضو انجمن علمی فرش ایران اظهار کرد: فرش کاشمر مانند دیگر فرشهای کشور دارای سابقه تاریخی است. در گذشته منطقه شهرستان کاشمر مهمترین مرکز بافت قالی های بلوچی بوده، مخصوصا اینکه انواع و اقسام قالی های بلوچی در مناطق روستایی کاشمر و کوهسرخ بافته می شده است.

این پژوهشگر فرش گفت: در دوران معاصر مخصوصا در دهه 40 و 50 با استقرار مرحوم علی پور که یکی از استادکاران ماهر بوده، نقشه ای با عنوان نقشه زیر خاکی یا کاسه کوزه در این منطقه رایج شد. نامگذاری این فرش به این دلیل است که انگار در طرح و نقشه فرش کاشمر فضای عملیات باستان شناسی انجام گرفته است.

احراری اضافه نمود: مرحوم علی پور نقشه زیرخاکی اش به یکی از نقشه های اصیل این منطقه تبدیل شد. در واقع قالی های کاشمر از نظر رنگ بندی، رنگهای روشن و شفاف دارد و در حال حاضر کارگاه های زنگ ریزی زیادی در این شهرستان مشغول فعالیت است.

وی ادامه داد: یکی از منابع اصلی درآمد مردم شهرستان کاشمر از قالی بافی تامین می گردد و فراورینمایندگان زیادی در این شهرستان مشغول فراوری فرش هستند. گفتنی است که در مناطق روستایی کوچکتر هنوز هم اثراتی از بافت قالی های بلوچی وجود دارد اما در روستاهای عظیمتر و خود شهر کاشمر در حال حاضر بیشتر فرشهای عظیم پارچه در اندازه 6، 9 و 12 متر و گاهی حتی بالاتر از 12 متر بافته می گردد.

عضو انجمن علمی فرش ایران در مورد رنگهای استفاده در قالی کاشمر اعلام کرد: در شهرستان کاشمر در قالی ها هم از رنگهای طبیعی و هم از رنگهای شیمیایی استفاده می گردد. البته در این شهر برای بافت قالی بیشتر از پشم و ابریشم استفاده می گردد و تاروپود فرشهای نیز بیشتر پنبه ای هستند.

احراری تشریح کرد: البته متاسفانه بعضی از بافندگان و فراورینمایندگان به جای استفاده از ابریشم در بافت فرشها از ویسکوز که یک نوع الیاف سلولزی و ارزان قیمت است، استفاده می گردد. طرحهای امروز قالی کاشمر بسیار متنوع است و بعضی از فراورینمایندگان این منطقه که شامل کاشمر، بردسکن و خلیل آباد می گردد، از نقشه های نایین استفاده می نمایند و شبه نایین می بافند.

وی افزود: بخشی از بافندگان و فراورینمایندگان در این منطقه همچنین از طرح های تبریز، منتهی با رجشمار کمتری استفاده نموده و اقدام به بافت می نمایند اما هنوز هم که هنوز است بخشی از نقشه های مشهد و خود نقشه زیر خاکی یکی از طرح های اصلی فرش شهرستان کاشمر است.

این پژوهشگر فرش ابراز کرد: در واقع شهرستان کاشمر پس از مشهد و نیشابور قطب فراوری فرش استان خراسان رضوی محسوب می گردد و در حال حاضر نیز به همین صورت ادامه داده است. شهرستان کاشمر یکی از معدود شهرستان های استان است که هم زنان و هم مردان در کارگاه های قالی بافی مشغول به بافت قالی هستند.

احراری ادامه داد: بیشترین طراحان استان خراسان پس از مشهد در کاشمر شهر ساکن و طراحان صاحب نامی در این شهر مشغول طراحی نقشه فرش هستند؛ فرش کاشمر علاوه بر فروشی که در این شهر دارد، در بازار فرش مشهد، بازار فرش تهران و بسیاری از کشورهای جهان هواداران خاص خود را دارد و از نظر مالی فرش کاشمر، فرشی است که قشر متوسط جامعه می تواند با قیمتهای مناسب آن را خریداری کند.

وی در مورد صندلی استاد علی پور در بافت فرش توضیح داد: استاد علی پور نزدیک به چهار سال در این شهرستان زندگی کرد و توانست در همین مدت کوتاه تاثیرات مهمی بر فرش کاشمر بگذارد. این تاثیرگذاری ها در زمینه رنگ طبیعی، استفاده از مواد اولیه مرغوب و مخصوصا تمرکز بر روی رنگ بندی نقشه بوده است. همچنین طرح زیرخاکی مدیون فعالیتهای این استاد بوده که هنوز هم هواداران زیادی دارد.

عضو انجمن علمی فرش ایران گفت: البته طراحان معاصر روی طرح زیرخاکی از نظر رنگ بندی و موتیفا نیز تغییراتی ایجاد نموده اند؛ طراحان طرحهای چهار فصل را کار کردند و در واقع از طرحها و نقوش شهرهای دیگر الهام گرفتند و در طراحی قالی کاشمر از موتیفا و نقش مایه های سایر مناطق و به خصوص از قالی مشهد یاری گرفتند.

احراری یادآور شد: در حال حاضر مزیت فرش کاشمر این است که فراورینمایندگان و بافندگان آموخته اند که به طراح مراجعه نمایند و برای طراحی فرش هزینه می نمایند. در گذشته بیشتر رنگهای لاکی و سورمه ای در بافت فرش کاشمر استفاده می شده است، اما در حال حاضر بیشتر رنگهای روشن مانند کرم جایگزین رنگ های قبلی شده و این بیشتر بدلیل تغییر سلیقه مردم در خرید فرش است.