چهارشنبه سوری؛ چه بود و چه شد؟ - مجله کارنیکان

تاریخچۀ چهارشنبه سوری در فرهنگ ایرانی به قصۀ حیات سیاوش برمی گردد. زمانی که سودابه (مادرخواندۀ سیاوش) به سیاوش دل می بندد، اما او اسیر مکر و تلبیس اش نمی گردد. هنگامی که این ماجرا به گوش کیکاووس می رسد، خشمگین می گردد و سیاوش از پدرش (کیکاووس) می خواهد تا برای اثبات پاکی و عفت خود از هفت منزل آتش عبور کند تا اگر سالم بیرون آمد، همگان آن را علت بر پاکی و قداست او بدانند. سیاوش این کار را انجام می دهد و سرزنده و سالم از دل آن همه آتش بیرون می آید.

در این برهه از تاریخ، به دستور کیکاووس این تصمیم اتخاد می گردد که فردای آن روز یعنی چهارشنبه، در وسط میدان اصلی شهر، سوری همگانی داده گردد و بعد ها به چهارشنبه سوری معروف می گردد. امتحان عبور از آتش که در فرهنگ ایرانی ور نام دارد و در آخرین سه شنبه سال انجام می گیرد.

به گزارش ایسنا، سعید گراوند - پژوهشگر حوزه تاریخ و ادیان - در شرح چراییِ قدسی بودنِ آیین چهارشنبه سوری می گوید: در فرهنگ ایرانیان چهارشنبه سوری از دیرباز یک پدیدار مینوی و آیین قدسی است و در نزد آریاییان تجلّیِ ضیافتی بزرگ، جشنی ملّی، اتحاد و همدلی ایرانیان معنا می یابد. اما امروزه به نظر می رسد که فهم قلیلی از ما ایرانیان از این آیین بزرگ چندان معقول نیست و به همین علت بعضی رفتار ها به مناسبت این آیین به مهجورترین صورت ممکن ظاهر می گردد.

او ادامه می دهد: این در حالی است که در باور اصیل ایرانی، آیین چهارشنبه سوری نوعی جشن فراتاریخی محسوب می گردد که در دیالکتیک تجلیّات قداست منعکس است و در آن به فضائل اخلاقی، حفظ و بقای آتش، شادی و نشاط آدمیان توجه می شده است. بر همین اساس، چهارشنبه سوری به عنوان آیینی قدسی همیشه عبارت است از تکرار عملی مثالی که نیاکان ما در شروع تاریخ انجام داده اند و آدمی به یُمن قداست این آیین می کوشد تا فضایل اخلاقی را در ساحت وجود خود تحقق ببخشد.

گراوند اضافه می نماید: انسان مدرن متأسفانه به این پدیدار قدسی دید فراتاریخی ندارد، بلکه نگرش صوری و فرمالیسم پیدا نموده است. از این رو است که امروزه فهم و بنیاد نظری این پدیدار عموماً مورد غفلت قرار می گیرد و می بینیم بعضی از افراد هر روز بیشتر از دیروز از فهم ذات این مراسم فاصله می گیرند و بیم آن می رود که کم کم شاهد هبوط نمایش های آیینی و سنّتی مانند چهارشنبه سوری در ایران باشیم.

این پژوهشگر در سرانجام می گوید: در آیین چهارشنبه سوری وظیفۀ ما ایرانیان این است که فرهنگ سازی کنیم و بدانیم که انسان آریایی بایستی به مرتبه ای از فضیلت برسد که در آن مکر، نیرنگ و فریب نفس خود را بسوزاند، نه اینکه دست به کار هایی بزند که با روح این آیین ناسازگار است. بعلاوه هریک از ما ایرانیان باید در رفتار های خود در این مراسم بازنگری نموده تا هرچه بیشتر به حفظ و پایداری آن یاری کنیم و در معرفی آن به جامعه جهانی سهیم باشیم.