بیماری ارتفاع برای کوهنوردان - مجله کارنیکان

وقتی افراد به ارتقاع بیش از 3000 متر قدم می گذارند با کمبود اکسیژن روبرو می شوند که این کمبود برای آنها مسائل جسمی و ناتوانی موقت ایجاد می نماید. بنابراین بهتر است قبل از اینکه به چنین ارتفاعی پا بگذارید با علائم و نحوه مقابله با بیماری ارتفاع آشنا شوید.

علل بیماری ارتفاع

غلظت اکسیژن در سطح دریا حدود 21 درصد و فشار بارومتری به طور میانگین 760 میلی متر جیوه است. با زیاد شدن ارتفاع، غلظت اکسیژن در همان حد باقی می ماند، ولی تعداد مولکول های اکسیژن در هر تنفس کاهش پیدا می نماید. در ارتفاع 3500 متری فشار بارومتری تنها 483 میلی متر جیوه است، یعنی تقریباً 40 درصد کاهش در مولکول های اکسیژن موجود در هر تنفس! برای اکسیژن رسانی مناسب به بدن سرعت تنفس بایستی افزایش پیدا کند. این تهویه اضافی محتوای اکسیژن خون را بالا می برد، ولی نه در حد غلظت اکسیژن در سطح دریا. از آنجایی که میزان اکسیژن مورد احتیاج برای فعالیت تغییری نکرده است، بدن بایستی خود را با میزان کمتر اکسیژن مطابقت دهد. بعلاوه به دلایل نامشخص، ارتفاع زیاد و فشار کمتر هوا باعث نشت مایع از مویرگ ها می شوند که همین عامل می تواند باعث افزایش مایعات در ریه و مغز بگردد.

بیماری های خفیف ارتفاع:

علایم بیماری خفیف ارتفاع حالت هایی چون سردرد، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، کم آوردن نفس و سختی در تنفس، بی اشتهایی، خستگی و ضعف، سرگیجه، اختلال در خواب خواب ناراحت هستند که اصطلاحا به آن AMS که مخفف Acute Mountain Sickness است نامیده می گردد. زمانیکه این علایم در شما بروز کند با افزایش ارتفاع شدت آنها نیز در شما بیشتر می گردد. در بروز این حالت، یک روز استراحت با آرامش و بدون انجام فعالیت، کم کردن ارتفاع، آسپیرین، پاراستومال و نروفن پیشنهاد می گردد.

نمی توان دقیق گفت چه فردی در چه ارتفاعی با این علائم و بیماری روبرو می گردد، اما آنچیزی که قطعا مهم و تاثیرگذار است، داشتن آمادگی جسمانی، تجربه و عدم مصرف دخانیات است. افرادی که دارای مسائل قلبی، ریوی و فشار خون نیز هستند بهتر است قبل از رفتن به ارتفاع باید با پزشک متخصص مشورت نمایند.

نمونه های زیر دیگر بیماری های نسبتا خفیف ارتفاع هستند:

• ورم های خارجی

در برخی موارد برای شخصی که به ارتفاع بالا رفته است، تجمع مایع باعث ورم کردن صورت، بازو یا پای او می گردد. این ها ورم های هستند که پس از چند روز به اصطلاح می خوابند. به این تورم ها، ورم های خارجی می گویند که بروز آنها به معنای علاوم ظاهر شدن ورم ریوی یا مغزی نیست.

• خونریزی شبکیه چشم

در ارتفاع 5000 متر ممکن است شبکیه چشم فرد خونریزی کند که به ندرت یک مشکل حاد و جدی است و در کمتر فردی باعث ایجاد مشکل بینایی می گردد. در این حالت نیز کم کردن ارتفاع به همراه یک دوره استراحت و بازیابی توان جسمی پیشنهاد می گردد.

تا اینجا در خصوص حالت های عادی و رایج بیماری ارتفاع صحبت کردیم. گاهی برای برخی افراد در ارتفاع بالا این بیماری منجر به مسائل جدی می گردد. در واقع کمتر از 2 درصد کسانی که به ارتفاع بالا می روند با حالت شدید بیماری ارتفاع روبرو می شوند. این حالت معمولا بین ارتفاع 4000 تا 5000 متری آغاز می گردد و به ندرت در کمتر از این ارتفاع بروز می نماید.

بیماری های خطرناک ارتفاع:

• ورم ریوی

دلیل ورم ریوی در فردی که به ارتفاع بالا رفته است، جمع شدن مایع در شش او است که موجب بروز بیماری شده و ممکن است طی چند دقیقه خود را نشان دهد. نشانه های آن اختلال در نفس کشیدن و در برخی موارد شنیده شدن صدایی شبیه قل قل در قسمت سینه بیمار است. ورم ریوی باید به سرعت تشخیص داده گردد. اگر فرد در زمان استراحت برای تنفس مشکل داشت و یا سرفه های پشت بی وقفه می کرد، بایستی به سرعت او را به ارتفاع پایین تر ببرید. کم کردن ارتفاع 500 متری به صورت متناوب، می تواند شرایط فرد را به طرز محسوسی بهبود دهد. ماسک اکسیژن، نفادوفین و داروهای استروئید مثل دگزامتازون و دکدرون نیز مناسب بیمار هستند.

• ورم مغزی

یکی دیگر از بیماری های جدی و نادر ارتفاع ورم مغزی است که دلیل آن تجمع مایع در مغز است. با بروز این بیماری فرد برای ساعت های متوالی خواب آلود و گیج است و تعادلی در راه رفتن ندارد. ممکن است دچار دوبینی نیز بگردد. در این حالت نیز فرد را باید به سرعت به ارتفاع پایین ببرید.

برطرف علایم بیماری ارتفاع با هم هوایی

در صورت بروز علائم بیماری، معمولا این حالت ها طی 2 الی 3 روز کاهش می یابند به خصوص اگر طی این زمان به ارتفاعات بالاتر نروید. به این کار اصطلاحا هم هوایی گفته می گردد. بعد از این کار آهسته آهسته به سمت بالا بروید البته انتظار داشته باشید دوباره با این علائم روبرو شوید. رفتن ناگهانی و بدون وقفه به سمت ارتفاع بالای 3500 متر نیز کار اشتباهی است و در صورت عدم وجود علایم نیز بهتر است در این ارتفاع حداقل برای یک روز هم هوا شوید.

درمان دارویی بیماری

با اینکه این بیماری به صورت عادی و رایج آن، اکثرا مشکل خاص و جدی را ایجاد نمی نماید اما باعث محدود شد توانایی شما در ارتفاع می گردد. از آنجائیکه پس از مدتی این علایم با عادت کردن به شرایط و هم هوا شدن از بین می روند، توصیه می کنیم از دارو در شرایط عادی این علایم استفاده نکنید.

داروهایی که به بهبود بیماری ارتفاع و از بین رفتن علائم آزاردهنده آن پیشنهاد می گردد:

• آسپیرین، پانادول یا نروفن برای بهبود سردرد
• آوومین، استیمتیل و استاجرون برای بهبود حالت تهوع و سرگیجه
• تنفس ماسک اکسیژن

به یاد داشته باشید آب کافی بنوشید چراکه هم هوایی معمولاً با از دست دادن مایعات بدن همراه است. به خودتان سخت نگیرید. کوشش بیش از حد در بدو ورود به ارتفاعات نداشته باشید.

منبع: BMC Summit magazine

*این متن با جدول توصیه های پزشکی کوهستان فدراسیون جهانی کوهنوردی UIAA به وسیله دکتر چارلز کلارک مطابقت داده شده است.

گردآوری و تنظیم: تحریریه خبرنگاران

لطفا در نشر دانسته های خود کوشا باشید.

برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.