از سکه افتادکنایه از چیست؟ - مجله کارنیکان

محله ضرابخانه را که بگردید، نشانی از ساختمان ضرابخانه وجود ندارد؛ همان ساختمانی که در دوران قاجار محل ضرب سکه بود. بیش از یک دهه است که محله ضرابخانه با محله پاسداران ادغام شده و تنها قدیمی های محله می دانند که محدوده تقریبی ساختمان ضرابخانه کجا بود. عده ای تقاطع خیابان پاسدارن و بوستان فرخی را محل احتمالی ساختمان ضرابخانه می دانند و گروهی از موسفیدان محله هم تقاطع خیابان شریعتی و بزرگراه شهید همت را به عنوان محلی که روزگاری ساختمان ضرابخانه در آن قرار داشت معرفی می کنند.

آموزش به نخستین بانکدار های ایران

اگرچه دیگر نشانی از ساختمان ضرابخانه وجود ندارد، اما هنوز پیوند محله ضرابخانه با پول به طور کامل قطع نشده است. در خیابان پاسداران یا همان محدوده تقریبی ساختمان ضرابخانه، به ساختمانی کهنسال می رسید که نام موسسه آموزش عالی بانکداری روی سردر آن جلب توجه می کند؛ ساختمان متروکه ای که سقف شیروانی و گچ کاری ستون هایش رنگ و بوی قجری دارد. درست دیوار به دیوار این ساختمان، ساختمان کم سن و سال تر دیگری به چشم می خورد که نام موسسه عالی بانکداری روی سردر آن دیده می شود و محل رفت و آمد دانش آموخته های بانکداری است. اگر از قدیمی های ضرابخانه بپرسید می گویند ساختمان قدیمی تر، مربوط به دوره قاجار است و عنوان نخستین مرکز آموزش بانکداری در ایران را یدک می کشد.

ضرابخانه کجا بود؟

اگرچه دیگر نشانی از ساختمان ضرابخانه وجود ندارد، اما ماجرا های ضرب سکه در این محله هنوز دهان به دهان می چرخد و بخشی از هویت این محله قدیمی است. هویتی که باعث شده با وجود ادغام این محله با محله پاسداران در سال 1384، هنوز هم اهالی این محله از نام ضرابخانه و سه راه ضرابخانه برای نشانی دادن استفاده کنند. اولین ضرابخانه تهران، اما در این محله قرار نداشت. در دوران ناصرالدین شاه اولین ضرابخانه تهران در محدوده بازار ساخته شده و در این محله سکه های قجری ضرب و به دست مردم می رسید. اما ماجرای انتقال ساختمان ضرابخانه از بازار به خیابان سلطنت آباد یا خیابان پاسداران فعلی و به عبارتی به محله ضرابخانه، دلایل جالبی دارد. نصرالله حدادی تهران شناس دراین باره می گوید: یکی از مهم ترین دلایل انتقال ضرابخانه از بازار تهران به خیابان سلطنت آباد این بود که اجازه دخالت در ضرب سکه به کسی ندهند و شاهان قاجار با خیال راحت بتوانند سکه تقلبی ضرب کنند تا به ثروت خود اضافه کنند.

یه پول سیاه نمی ارزد!

ضرب سکه و تقلب در ضرب سکه در این دوران، اما ماجرا های جالب بسیاری دارد که اشاره به آن خالی از لطف نیست؛ ماجرا هایی که باعث شکل گیری چند ضرب المثل رایج با واژه سکه در فرهنگ ایرانی ها شده است. ضرب المثل یه پول سیاه نمی ارزد یکی از آن ضرب المثل های رایج است که امروز هم کاربرد دارد و ریشه آن را باید در همین دوران جست وجو کرد. وقتی ضرابخانه تهران در دوران ناصرالدین شاه شروع به کار کرد، هر کسی که مس، طلا، نقره و نیکل داشت می توانست به ضرابخانه برود و سکه ضرب کند. آن زمان در میان عامه مردم به سکه هایی که با نقره و طلا ضرب می شد و ارزش بیشتری داشت پول سفید می گفتند؛ و سکه های ضرب شده با نیکل و مس هم، چون رنگ سیاه داشت میان مردم به پول سیاه معروف شد. از همین دوران بود که ضرب المثل یه پول سیاه نمی ارزد میان مردم رایج شد.

از سکه افتاد!

وقتی ضرب سکه رایج شد، تقلب در ضرب سکه هم رواج پیدا کرد. در دوران قاجار ارزش هر سکه را با وزن آلیاژ آن می سنجیدند؛ بنابراین متقلب ها هم در وزن آلیاز دست می بردند و به این ترتیب در بازار دوران قاجار سکه تقلبی هم پیدا می شد. در همین ضرابخانه، معیرالممالک مسئول عیارسنجی آلیاژ ها بود تا سکه های تقلبی تشخیص داده شود. در بازار هم افرادی بودند که عیار سکه ها را می سنجیدند که مبادا سکه تقلبی گیرشان آمده باشد. به این افراد معیر می گفتند. اگر آن ها تشخیص می دادند که سکه ای تقلبی است، آن پول از سکه می افتاد. ضرب المثل از سکه افتاد هم ریشه در همین دوران دارد.

منبع : همشهری آنلاین

خبرنگاران وب گردی وبگردی